Efes Aktüel

Geçenlerde, Türkçe öğrenen bir dostuma bir fotoğraf gönderdim. Fotoğrafta, bir firma, tadilat için geçici olarak dükkânını kapatmış ve önüne kocaman bir ilan asmış: “sizin için yeniliyoruz”. Şimdi, Türkçe öğrenen bir kişi için bu ifadenin ne kadar zor olduğunu anlamaya çalışalım ve böylece kendimize dışarıdan bakma imkânı bulalım.

Yeniliyoruz, bizi yiyebilirsiniz anlamına gelebilir. Yeniliyoruz, oyunu kaybediyoruz anlamına gelebilir. Yeniliyoruz, yeniden şekillendiriyoruz, tasarlıyoruz anlamına gelebilir ki o ilanda kastedilen anlam da bu. Ama acaba, bu komik olan durum, aslında buz dağının ucu olabilir mi? İkinci bir örnek üzerinden konuyu biraz daha derinleştirelim.

Tartışma kelimesi, söz dalaşı anlamında da kullanılmakta, bir meseleyi enine sonuna konuşarak irdeleme anlamında da kullanılmakta. Ama her iki anlam da aynı kelimeyle ifade edildiği için, tartışma kavramına ve onun alt bileşenleri olan soru sorma ve eleştirme kavramlarına karşı bir alerji söz konusudur.

Bu iki örnekteki gibi, birbirinden farklı anlamların hepsinin aynı kelime ile ifade edilmesi, o farklı anlamların beynimizdeki kodlarının da belirli ölçüde örtüşmesi demek. Bu da, farkında olunması gereken ve dezavantajlarına karşı tedbirli olunması gereken bir durumdur. Neden mi?

Örtüşen kodları kullanmak, reklamcılık veya sosyal mühendislik gibi bir dizi alanda gayet meşhurdur. İnsanların tepki vereceklerini bildiğiniz kavramları, nefret edilmesini istediğiniz şeyle beraber zikrederseniz, zamanla o şeye karşı bir negatif algı oluşturursunuz. Bunun tersi de doğru. Bir şey hakkında pozitif algı oluşturmak istiyorsanız onu, insanların sevdikleri veya takdir ettikleri şeylerle beraber zikredersiniz. Bir süre sonra, insanlar farkına bile varmadan maksat hâsıl olmuştur. Uzun lafın kısası, dış dünyadan kulağımıza gelen ifadelerin beynimizde ve dolayısıyla da tavırlarımızda yansımaları oluyor.

Gerek dış dünyamızda gerekse iç dünyamızda yenilenmeye ve yeniliğe duyduğumuz ihtiyacın giderek arttığı bir zaman dilimindeyiz. Hayal ettiğimiz veya hedeflediğimiz çıkışlar için, erken öten horozlara kulak kabartmaktan tutun, eski köye yeni adet getirmeye kadar bir dizi değişime açık olmamız lazım. Başımıza icat çıkması için, annemizin ayranının duru olabileceğini kabullenmemiz ve göle yoğurt çalmamız lazım.